مهارت نه گفتن و استفاده از تکنیک‌هایی مانند رد قاطعانه یا صفحه خط افتاده کمک می‌کند تا مجبور نباشیم مدام کاری برخلاف میلمان انجام بدهیم. مهارت نه گفتن از جمله مهارت‌هایی است که اگر فاقد آن باشیم خیلی از موراد در زندگی مجبور خواهیم بود کارهایی را برخلاف میل یا حتی ارزش‌هایمان انجام دهیم. برای مثال یکی از دوستانتان از شما می‌خواهد او را در یک مهمانی همراهی کنید در صورتی‌که علاقه‌ای به این کار ندارید، دوست دیگری لباسی را که تازه خریده‌اید می‌خواهد از شما قرض بگیرد و یا حتی درخواست‌های بزرگتری از شما می‌شود که تنها به این خاطر که نمی‌توانید به خواسته‌های دیگران پاسخ منفی بدهید مجبور به پذیرش شده و مدت‌ها احساس پشیمانی خواهید کرد. حتما تکنیک‌هایی که در این مقاله ارایه شده است را مطالعه کنید.
چرا نمی‌توانیم نه بگوییم؟
یکی از علل اصلی ناتوانی در مهارت نه گفتن به ترس‌ها و باورهای نادرستی که پیش از نه گفتن به یک درخواست از ذهن ما می‌گذرد، بازمی‌گردد. از جمله این باورها و ترس‌ها عبارتند از:
احتمالا از قطع شدن یا ضعیف شدن ارتباطات دوستانه خود با سایرین وحشت دارید و از راه پذیرفتن بدون چون و چرای یک درخواست خود را از این وحشت رها می‌کنید.
آنقدر به شخص یا اشخاصی علاقه دارید که از نه گفتن به آنها احساس گناه می‌کنید در نتیجه به احساسات خود لطمه می‌زنید و دست از خواسته‌ها و برنامه‌های شخصیتان می‌کشید.
شاید هم خود را در مقابل سایرین بیشتر از حد متعارف و معمول مسئول می‌بینید و حاضرید برای آنها هر کاری بکنید حتی اگر به سلامتی خود ضرر بزنید.
فکر می‌کنید درخواست آنها از شما به معنای مهم و با ارزش بودنتان است و اگر آن را نپذیرید در واقع نباید هرگز منتظر تکرار چنین شرایطی باشید.
سه گام فکری در مهارت نه گفتن
گام اول: موانعی که از نظر اخلاقی و ذهنی بر سر راهتان می‌بینید را شناسایی کنید.
برای مثال اگر دوستی از شما درخواست نابجایی کند و اگر به او نه بگویید چه عواقبی خواهد داشت؟
- آیا از این نگرانید که مبادا در مورد شما جور دیگری فکر کند؟
- آیا اگر به کارفرمایتان نه بگویید از کار برکنار می‌شوید؟
- آیا رد درخواست یکی از همکارانتان واقعا از لحاظ شغلی برای شما زیان آور خواهد بود؟
گام دوم: پس از بررسی خطرات احتمالی از بعد منفی آن، با واقع بینی شرایط احتمالی را در ذهن خود ترسیم کنید.
عجله نکنید با دقت این گام را بردارید اگر نیاز می‌بینید که احتمالات مختلف را یادداشت کنید این کار را انجام دهید شاید برای ابتدای کار مناسب باشد. برای مثال: اگر نه بگویم دوستم کمی ناراحت می‌شود اما پایه‌های دوستی ما استوارتر از این است که با این مورد خراب شود. از طرفی شاید دوستم به خاطر شنیدن «نه» صریح و رک من نسبت به دوستی ما اعتماد بیشتری پیدا کند.
رییس اداره حتما در برابر «نه» گفتن من کمی ناراحت می‌شود. اما اگر «بله» بگویم و با توجه به فشار روحی ناشی از به هم خوردن برنامه‌هایم عصبانی و بی‌حوصله کار کنم عواقب بدتری پیش خواهد آمد. اگر به خواست دوستم در این مدت برخلاف ارزش‌های خود و خانواده‌ام عمل کنم در آینده عواقب خوبی هم از لحاظ فردی و هم اجتماعی در انتظارم نیست.
گام سوم: قطعا مطالعه شرایط احتمالی از دیدگاهی منطقی‌تر و خوش‌بینانه‌تر این امکان را بوجود می‌آورد که عدم پذیرش خود را اعلام کنیم.
در این مرحله مستقیم و با وضوح کامل و بدون بهانه تراشی «نه» را بگویید.
تکنیک‌های عملی مهارت نه گفتن
۱- نه گفتن قاطعانه
در رد قاطعانه شخص ضمن اینکه احترام و حرمت نفس طرف مقابل را حفظ می‌کند، در عین حال پاسخ منفی خودش را به‌صورت سازنده اعلام میدارد. رد قاطعانه دارای سه جز است:
- باز خورد مثبت بدهید. مثلا بگویید: ای کاش میتوانستم کاری برای شما انجام دهم.
- دلیل یا دلایل رد درخواست رو بگویید مثلا بگویید: اما چون تصمیم گرفتهام که وسایل شخصی‌ام را به کسی ندهم، بنابراین نمیخوام در این تصمیم خود تجدید نظر بکنم.
- تصمیمتان را اعلام کنید. مثلا بگویید: بنابراین در این مورد متاسفم.
۲- تکنیک صفحه خط افتاده
در مهارت نه گفتن از این روش زمانی استفاده کنید که طرف مقابل شما بیش از اندازه سماجت به خرج می‌دهد. در این روش قسمت اول روش نه گفتن قاطعانه را حذف کنید (یعنی بازخورد مثبت را ندهید) و دو قسمت دیگر را عینا تکرار کنید و در صورت ادامه سماجت، فقط قسمت آخر را تکرار و تکرار کنید مثلا بگویید: «گفتم که متاسفم، نمی‌توانم».
۳- روش خلع سلاح
گاهی طرف مقابل وقتی با جواب رد شما مواجه می‌شود، ممکن است با توسل به شیوه هایی شما را در موضع انفعال قرار داده و وادار به اعمالی نماید که مورد دلخواه شما نیست. مثلا وقتی با جواب منفی شما مواجه می‌شود، سعی می‌کند با برچسب زدن و استفاده از واژه های قضاوت کننده شما را متاثر سازد. به عنوان مثال جواب می‌دهد: «بابا تو دیگر کی هستی، خیلی خودخواهی». در این شرایط افراد کم‌رو برای اینکه ثابت کنند خودخواه، بچه یا غیر منطقی نیستند، ممکن است بر خلاف میل خود تسلیم درخواست طرف مقابل شوند. روش خلع سلاح این است که شما سلاحی که با آن به شما حمله شده را از دست طرف بگیرید. آنگاه او دیگر سلاحی برای حمله به شما نخواهد داشت. یعنی حرف او را تایید کنید ولی در آخر هم حرف خودتان را بزنید. مثلا بگویید: «آره اتفاقا خودم هم میدانم که گاهی وقت‌ها خسیس و خودخواه میشوم».
۴- خود را به خنگی زدن
بدانید که موضع تدافعی گرفتن و یا انتقاد را با انتقاد پاسخ دادن فقط موجب پیچیدهتر شدن شرایط میگردد. روش موثر این است که طوری رفتار کنید که انگار ایرادهای دیگران را پذیرفتهاید و یا درستی ایراد او را باور کرده‌اید. مثالا مادر می‌گوید: «اگر اینجوری ادامه بدهی در امتحانات مردود خواهی شد». پاسخ پسر: «آره، شاید حق با شما باشد، اگر اینطوری ادامه دهم ممکن است رد شوم».
۵- تغییر موضوع صحبت و استفاده مثبت از شوخی
موضوع صحبت را عوض کنید. مثلا وقتی طرف مقابل شما راجع به موضوعی صحبت می‌کند که شما نمیخواهید بشنوید و یا پاسختان را قبلا دادید، اما باز سماجت می‌کند، می‌توانید از این روش استفاده کنید. به عنوان مثال: وقتی دوستتان اصرار می‌کند که آن چه خودتان لازم دارید را از شما قرض بگیرد و شما پاسخ منفی دادهاید، می‌توانید بگویید: «راستی حال مادربزرگت خوب شد؟»
در مهارت نه گفتن نکات زیر را در نظر بگیرید:
۱- نه گفتن، حق شماست. می‌توانید خیلی ساده نه بگویید: «نه عزیزم، من اینکار را نمی‌کنم».
۲- خود را تقویت کنید و مطمئن باشید که نه گفتن، روابط اجتماعی شما را مختل نخواهد ساخت.
۳- مطمئن شوید که چه می‌خواهید. اگر مطمئن نیستید، بگویید که باید درموردش فکر کنید و زمانی را برای دادن پاسختان مشخص کنید.
۴- اگر هنوز چیزی که می‌خواهند، برایتان مبهم است، توضیح بیشتری بخواهید.
۵- سعی کنید حرکات غیر کلامی مثل حالت صورتتان با پیامی که می‌دهید همخوانی داشته باشد.
۶- تا جایی‌که می‌توانید پاسخ کوتاهی بدهید و از دادن توضیحات طولانی و آوردن دلایل زیاد خودداری کنید.
۷- از ضمیر من استفاده کنید و به‌جای سرزنش یا محکوم کردن دیگری به مطرح کردن موضوع بپردازید.
۸- به جای «فکر نمی‌کنم بتوانم» از کلمه «نه» استفاده کنید. یا به‌جای گفتن «نمی‌توانم»، بگویید «این کار را نخواهم کرد».
۹- به جای قضاوت کردن، مواردی را که وجود دارد مطرح و درخواستتان را به‌صورت واضح و مستقیم بیان کنید.
۱۰- افراد منفعل گاهی حتی وقتی با چیزی مخالفند، برای آرام نگه داشتن شرایط، تظاهر به موافقت می‌کنند، برای مثال لبخند زده، سرشان را تکان داده یا به دقت گوش می‌کنند. در‌حالی‌که گاهی لازم است بطور مستقیم یا غیرمستقیم مخالفت نشان بدهید.
۱۱- لزومی ندارد احساس گناه کنید. شما رسالت ندارید به هر قیمتی تمام مشکلات دیگران را حل کرده یا همه را خوشحال کنید.
۱۲- در مواردی هم که نه گفتن به مسائل جدی و خطرناکی مربوط می‌شود، از دست رفتن رابطه به نفع شما خواهد بود. با برقراری روابط سالم‌تر اجتماعی جایگزینی برای رابطه از دست رفته خواهید داشت.
البته از آن جایی که عادت کرده‌اید سالها«بله» بگویید و مهارت نه گفتن به موقع را نداشته‌اید برای موارد اولیه این تمرین به مشکلاتی برخورد می‌کنید. بهتر است برای تمرین مهارت نه گفتن نخست از موارد ساده‌تر شروع کنید و به مواردی «نه» بگویید که احتمال خطر و صدمات ناشی از آن کمتر است. به این ترتیب می‌توانید بعد از مدتی تصمیمات مهم‌تر و معقولانه‌ای بگیرید.
منبع: مجله خبری ستاره
