استرس شغلی به فشار روانی گفته می‌شود که وقتی شغل مطابق توانایی‌ها یا نیازهای فرد نباشد، ایجاد شده و ممکن است به بیماری جسمی و روحی منجر شود. ما به طور روزانه در معرض استرس‌های مختلف قرار می‌گیریم. بخشی از این فشارها به محل کار و شغل افراد مربوط می‌شود. کار نیز بخشی از زندگی است که صرف نظر از منابع مالی برخی از نیازهای اساسی انسان مانند تحرک روانی و بدنی، نیازهای اجتماعی و احساس عزت نفس را ارضا می‌کند.
با وجود این کار می‌تواند منبع فشار روانی و استرس شغلی نیز باشد. این استرس می‌تواند به شرایط شرایط کاری و تعامل بین کارمندان و یا ویژگی‌های شخصیتی نامتناسب با شغل مورد نظر بازگردد و بر سلامت روانی و جسمانی افراد تاثیرگذار خواهد بود.
تعریف استرس شغلی
استرس شغلی (job stress) به پاسخ‌های فیزیکی و احساسی مضری گفته می‌شود که وقتی الزامات کار مطابق توانایی‌ها، منابع یا نیازهای فرد نباشد، ایجاد می‌شود. این امر ممکن است به بیماری و جراحت هم منجر شود. به عبارت دیگر فشار روانی در محل کار را می‌توان کنش متقابل بین شرایط کار و ویژگی‌های فردی شاغل به گونه‌ای که خواست‌های محیط کار بیش از آن است که فرد بتواند از عهده آنها برآید تعریف کرد. در بعضی موارد به کارگیری فرد در کاری که با توانایی‌ها و اطلاعات او همخوانی ندارد و یا تغییر در فعالیت کاری او می‌تواند باعث ایجاد استرس در فرد شود.
شواهد علمی نشان می‌دهند با اینکه که تفاوت‌های فردی مهم هستند، اما شرایط کاری خاص برای اغلب مردم استرس‌زا هستند. پراسترس‌ترین شرایط کاری آنهایی هستند که در آن کارمندان در شرایطی که توقعات زیادی از آنها می‌رود، احساس ناتوانی می‌کنند. پراسترس ترین مشاغل عبارتند از: آتش نشان، مهندس صنعتی، مهندس هوافضا، سرکارگر مکانیک، و کارگر تعمیر تجهیزات وسایل نقلیه و راه آهن.
عوامل ایجادکننده استرس شغلی
ماهیت شغل: شغل‌هایی که مستلزم کار کردن در ساعت‌های خارج از ساعات معمولی کار روزانه می‌باشد، مستلزم ایجاد استرس می‌باشند. این شغل‌ها عبارتند از: خدمات بیمارستانی، نیروهای مسلح، آتش نشانی و…
احساس ناامنی در شغل: احساس ناامنی در شغل که با اخراج و جایگزین نمودن افراد و… یا حتی تهدید به آن که توسط سازمان‌ها اعمال می‌گردد، القا می‌شود باعث بوجود آمدن استرس می‌گردد.
طراحی وظایف نامناسب: کار سنگین، زمان استراحت کم، ساعات کاری طولانی و کار شیفتی، وظایف پر جنب‌وجوش همیشگی و کم‌اهمیت، نداشتن مهارت‌های مورد نیاز و نداشتن حس کنترل بر شرایط
شیوه مدیریت نادرست: عدم مشارکت کارگران در تصمیم‌گیری، ارتباطات ضعیف در سازمان، عدم وجود سیاست‌های دوستدار خانواده
روابط بین افراد: محیط اجتماعی بد و عدم وجود حمایت یا کمک از سوی همکاران و ناظران
نقش‌های شغلی: انتظارات شغلی متضاد یا نامطمئن، مسئولیت زیاد، داشتن سمت‌های مختلف
نگرانی‌های محیطی: شرایط فیزیکی نامطلوب یا خطرناک مانند شلوغی، سروصدا، آلودگی هوا یا شرایط ارگونومیک
عوارض استرس شغلی
فردی که دچار در ارتباط با کار خود دچار استرس می‌شود، اعتماد به نفس خود را از دست می‌دهد و ممکن است کج‌خلق و کناره‌گیر شود. نتیجه این وضعیت بهره‌وری کمتر است و کار ارزش خود را از دست می‌دهد. نادیده گرفتن علائم هشداردهنده‌ی استرس شغلی منجر به مشکلات سلامتی جسمانی و روانی می‌شود.
مشکلات جسمانی
برخی از کسالت‌هایی که در ارتباط با استرس شغلی می‌باشند عبارتند از: آشفتگی‌های خواب، حالت تهوع و سردرد. استرس نقشی اساسی در مشکلات مزمن سلامتی مانند بیماری‌های قلبی عروقی، اختلالات عضلانی اسکلتی و جراحت‌های محل کار ایفا می‌کند. تحقیقات نشان می‌دهند که خودکشی، زخم معده و اختلالات سیستم ایمنی با شرایط کاری پر استرس در ارتباط هستند.
تحقیقات نشان می‌دهد قرارگیری طولانی مدت مردان در معرض استرس شغلی منجر به افزایش احتمال ابتلا به سرطان روده بزرگ، سرطان ریه، سرطان مقعد، سرطان معده و غدد لنفاوی می‌شود.
علایم و مشکلات روحی – روانی
روابط آشفته
بدخلقی
عدم رضایت شغلی
روحیه پایین
احساس افسردگی
کناره‌گیری اجتماعی
خستگی، مشکل خواب
مشکل تمرکز
گرفتگی عضلانی یا سردرد
از دست دادن میل جنسی
استفاده از الکل یا مواد مخدر برای تحمل مشکلات
راهکارهای مقابله با استرس شغلی
زمان خود را با تعادل میان کار، خانواده، فعالیت‌های اجتماعی، مسئولیت‌ها و استراحت تقسیم کنید. تعهد بیش از حد برای خود ایجاد نکنید. میان کارهایی که «باید» انجام شوند و کارهایی که «بهتر است» انجام شوند، تمایز قایل شوید. وظایفی را که اهمیت کمتری دارند، می‌توانید به انتهای فهرست وظایف منتقل کنید یا اصلا حذف‌شان کنید. سعی کنید منزل را زودتر ترک کنید. رسیدن به محل کار حتی ۱۰ یا ۱۵ دقیقه زودتر هم می‌تواند تفاوت چشمگیری ایجاد کند. دیر رسیدن به محل کار ممکن است استرس را افزایش دهد.
زمان‌های استراحت منظمی را در طول روز برای خود طرح‌ریزی کنید؛ راه بروید یا ذهن خود را خالی کنید. دور شدن از میز کار یا محل کار برای ناهار بهره‌وری را افزایش می‌دهد. وظایف را به ترتیب اهمیت اولویت‌بندی کنید. اگر کار نامطلوبی را باید به انجام برسانید، آن را سریع‌تر انجام دهید. این کار موجب بهبود کیفیت بقیه روز کاری می‌شود. پروژه‌ها را به مراحل کوچک تقسیم کنید و هر بار فقط روی یک مرحله تمرکز کنید.
به افرادی که توانایی انجام این وظیفه را دارند، مسئولیت‌هایی را واگذار کنید. نیاز به کنترل تمام جزییات را فراموش کنید. مصالحه می‌تواند به کاهش استرس در همه کمک کند. اگر از سایر کارگران انتظار دارید که تغییر کنند، خودتان هم باید تمایل به تغییر داشته باشید. هوش هیجانی خود را تقویت کنید. هوش هیجانی ارتباط موثر با دیگران است و موجب تسکین احساسات صدمه‌دیده می‌شود و استرس را از بین می‌برد.
توانایی استفاده از شوخی را در خود ایجاد کنید تا بتوانید استرس را کاهش دهید و روابط کاری را مستحکم سازید. البته شوخی‌هایتان نباید متوجه فرد خاصی باشد. درگیری‌ها را به صورت سازنده حل کنید. روی زمان حال تمرکز کنید و رنجش‌ها و عدم توافق‌های گذشته را فراموش کنید. گاهی بهترین راه حل، موافقت با این امر است که عدم موافقت وجود دارد. سعی نکنید مسائل غیرقابل کنترل، به ویژه رفتار دیگران را کنترل کنید. روی مسائلی تمرکز کنید که می‌توانید کنترل کنید. ورزش منظم حتی اگر به وظیفه‌ای روزمره هم تبدیل بشود، باز هم تسکین‌دهنده قوی استرس است. تمرینات هوازی موجب افزایش ضریان قلب و تعریق می‌شوند، انرژی را افزایش می‌دهند، تفکر را شفاف می‌سازند و ذهن و بدن را آسوده می‌کنند.
خوردن غذا در وعده‌های کوچک و مکرر به ثابت نگاه داشتن قند خون، انرژی و تمرکز کمک می‌کند و جلوی تغییرات خلق‌وخو را می‌گیرد. استرس می‌تواند موجب بی‌خوابی شود. بی‌خوابی هم موجب استرس و عدم تعادل احساسی می‌شود. برای خواب‌تان زمان‌بندی داشته باشید؛ هدف‌تان باید ۸ ساعت خواب در شب باشد. روابط نزدیک برای غلبه بر دوره‌های استرس حیاتی هستند. به اشتراک گذاردن احساسات با اعضای خانواده و دوستان، به ویژه به صورت رو در رو، به تسکین استرس کمک می‌کند.
توصیه به سازمان‌ها
برخی کارفرماها بر این عقیده هستند که شرایط کاری پراسترس برای افزایش بهره‌وری و سودآوری لازم هستند. اما تحقیقات نشان می‌دهد که شرایط کاری پر استرس با غیبت از کار، تأخیر ورود و انگیزه کارگران برای ترک شغل ارتباط دارد که همه اینها هم برای کسب‌وکار هزینه‌بر هستند.
بر تمام سازمان‌ها و مدیران لازم است که در جهت شناخت و کنترل استرس در محیط کار اقدام نمایند تا اینکه بتوانند با کنترل استرس بیش از اندازه، بهره وری را در محیط سازمانی افزایش دهند و در جهت سلامت روانی کارکنان و جلوگیری از بروز مشکلات ناشی از استرس گام بردارند. تقویت خدا محوری به جای خود محوری در سازمان، تقویت ایمان و تلقین این موضوع که انسان خسران پذیر است مگر اینکه ایمان، عمل صالح و کشف سنت های الهی و در نهایت صبر چون سپری او را از گزند بلیات و نوسانات روحی حفظ می‌نماید.
دادن آموزش‌های لازم به کارکنان و مدیران در زمینه اصل موثر در برقراری ارتباط با دیگران؛ طرز موثر برخورد مدیران و سرپرستان با زیر دستان و برعکس.
پایجاد تفکری که کارکنان محل کار را خانه خود و پیشرفت سازمان را از خود بدانند.
سعی در ایجاد محیط کار مطلوب از طریق انجام فعالیت‌های فوق برنامه.
ایجاد رابطه منطقی بین میزان انجام کار و دریافت حقوق کافی.
برگزاری گارگاه‌های مدیریت استرس
تشویق کارکنانی که عملکرد خوبی دارند.
حمایت گسترده از زیردستان
منبع: مجله اینترنتی ستاره
