ما همه روزه بخش زیادی از زمان را به ارتباط برقرار کردن با دیگران می گذرانیم تا هرچه بیشتر بتوانیم نیازهای خود را بیان و نیازهای دیگران را درک کنیم. توانایی ارتباط مؤثر به ما کمک می کند تا با دیگران ارتباط مؤثرتری داشته باشیم
و با غلبه بر خجالت، نظرات خود را برای دیگران ابراز کنیم. اگر این مهارت را کسب کرده باشیم، در مواقع لازم می توانیم با تقاضاهای نامناسب دیگران مخالفت کنیم. این توانایی به ما کمک می کند تا بتوانیم به صورت کلامی و غیرکلامی و مناسب با فرهنگ جامعه و موقعیت، خود را نشان دهیم. بدین معنی که ما می توانیم نظرها، عقاید، خواسته ها، نیازها و هیجان های خود را ابراز و به هنگام نیاز از دیگران درخواست کمک و راهنمایی کنیم.
تقاضای کمک و راهنمایی از دیگران در مواقع ضروری، از عوامل مهم یک رابطه سالم است.
ابراز وجود، مذاکره، امتناع، غلبه بر خجالت و گوش دادن اجزای توانایی ارتباط مؤثرند.
همه ما برای برقراری ارتباط با دیگران، صرف نظر از این که چقدر با آنها صمیمی یا ناآشنا هستیم، با صحبت و گوش کردن (گفت وگو) ارتباط برقرار می کنیم، همکلاسی ها، دوستان، آشنایان و خانواده همه جزو شبکه گسترده ارتباطی ما هستند که امکان پذیرش، آرامش، دانستن و احساس بهتر را برای ما مهیا می کنند. بهبود کیفیت روابط این شبکه، یکی از روش های بسیار مهم برای رسیدن به سلامت روان است. در حقیقت در مهارت برقراری رابطه مؤثر می خواهیم شیوه صحیح یک ارتباط کلامی و غیرکلامی را بیاموزیم تا بتوانیم نظرها، عقاید، خواسته ها، نیازها و هیجان های خود را به طور صحیح ابراز و به هنگام نیاز از دیگران درخواست کمک و راهنمایی کنیم.
ضعف در مهارت های اجتماعی منشأ بسیاری از آسیب هاست، از جمله ترک تحصیل، کم سوادی، نداشتن موفقیت تحصیلی، خشونت، بزهکاری و اعتیاد. به طور کلی، ضعف در مهارت های اجتماعی همچون توانایی برقراری ارتباط مؤثر در کودکان و نوجوانان، علت رفتارهای پرخاشگرانه یا گوشه گیری و انزواست. این افراد پرخاشگر و ناکام و منزوی اند و معمولاً احساس حقارت می کنند و عزت نفس ضعیفی دارند. به همین علت، وجود مشکلات روانی از جمله افسردگی و اضطراب دراین دانش آموزان زیاد است. در واقع ارتباط مفهومی است که از درون فرد برخاسته و به دیگران راه یافته و از فردی به فرد دیگر منتقل می شود.
اولین جزء اصلی ارتباط، تفهیم است و تفهیم یک فرآیند دو طرفه است. یعنی فرد، هم معانی پیامی را که می خواهد انتقال دهد باید بداند و بفهمد و هم بتواند به مخاطب خود بفهماند که چه می خواهد بگوید و منظورش چیست. به عبارت دیگر، یک جزء ارتباط تفهیم و جزء دیگر آن تفاهم است.
ارتباط به تسهیم هم نیازمند است که دارای جوانب مختلفی است. گاهی غذای خود را قسمت می کنیم، گاهی چیزهایی را که یاد گرفته ایم به دیگران یاد می دهیم، گاهی خبری را که شنیده ایم به دیگران می گوییم، گاهی شادی و عواطف یا مشکلات و سختی ها و ناراحتی های خود را با آنها در میان می گذاریم و به این طریق آنان نیز حمایت های عاطفی خود را با ما در میان می گذارند تا ما احساس آرامش و راحتی بیشتری کنیم. آموزش های مهارت ارتباط مؤثر حول یک مقوله کلی گوش کردن، صحبت کردن و ارتباطات غیرکلامی است.
در گوش کردن، آنچه مهم است، کیفیت گوش کردن است. توجه در گوش کردن دو هدف را مدنظر دارد. اول این که با تمرکز، به محتوای صحبت طرف مقابل پی می بریم و دوم این که احساس و هیجان او را درک می کنیم که سهل انگاری در هر یک از این موارد موجب خواهد شد ارتباط دو طرف کاهش یابد.
محمد کاوه
